ในอดีตหากผู้หญิงต้องการทำแท้งจะต้องใช้วิธีการขูดโพรงมดลูก ซึ่งมีความอันตราย เสี่ยงต่อภาวะมดลูกเน่า ตับวาย ไตวาย และอาการบาดเจ็บต่างๆ

ปัจจุบันจึงเปลี่ยนมาใช้วิธีดูดตัวอ่อนผ่านหลอดสูญญากาศหรือรับประทานยาบางชนิดเพื่อการยุติการตั้งครรภ์ พบว่า วิธีนี้ทำให้ผู้หญิงปลอดภัยมากขึ้น

จากสถิติความย้อนแย้งที่เกิดขึ้นในประเทศที่มีการห้ามทำแท้งอย่างเข้มงวด พบว่าประเทศนั้นจะมีอัตราการทำแท้งสูง

ที่น่าเศร้าคือผู้หญิงเสียชีวิตจากการทำแท้งไม่ปลอดภัย 70,000 คน/ปี โดย 95% มาจากประเทศที่กำลังพัฒนา รวมถึงประเทศไทย

ถึงเวลาแล้วหรือยังที่เราทุกคน รวมถึงบุคลากรในระบบสุขภาพ พร้อมจะทำความเข้าใจ ‘การทำแท้งปลอดภัย’ เพื่อรักษาชีวิตและสุขภาพของผู้หญิง

กรุงเทพฯ – มหานครที่อยู่ท่ามกลางฝุ่นผง PM 2.5 ปัญหารถติด ที่อยู่อาศัยแออัด ตลอดจนการแย่งชิงทรัพยากรต่างๆ นำมาสู่ประเด็นที่ชวนใคร่ครวญว่า เราต่างกำลังอาศัยอยู่ในเมืองที่ควรมีความหมายถึงการมีความสุขหรือเมืองที่ป่วยไข้กันแน่?

สำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ (สช.) จึงจัดเวที ‘สช.เจาะประเด็น สานพลังเปลี่ยนเมืองป่วย’ เพื่อสางประเด็นของปัญหาผ่านการชำแหละสภาพปัญหาเขตเมืองสู่วิกฤติสุขภาพไทย โดยมีการเรียนรู้ต้นแบบโครงการพัฒนาเมืองสำหรับทุกคนจาก ‘นครสวรรค์โมเดล’ ไปจนถึงการพัฒนาพื้นที่ภายใต้แนวคิดเมืองสุขภาวะจากภาคเอกชน และถอดบทเรียนเมืองสุขภาวะจากต่างประเทศ เพื่อพิจารณาถึงความเป็นไปได้ในประเทศไทย

ภารนี สวัสดิรักษ์ รองประธานกรรมการจัดสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ พ.ศ. 2561-2562 กล่าวว่า การจะตอบว่าเมืองป่วยหรือไม่นั้น ต้องมองให้เห็นเกี่ยวข้องต่อเรื่องต่างๆ ว่าทำให้เกิดภาวะที่ไม่ปกติหรือไม่ เพราะเมืองนั้นเปรียบเสมือนคน ประกอบด้วยอวัยวะหลายอย่าง ทั้งเมือง ชุมชน คน สิ่งแวดล้อม กิจกรรมต่างๆ รวมทั้งธรรมชาติของเมืองแต่ละเมือง ถ้ามีสิ่งที่เรียกว่าเป็นภาวะไม่ปกติ ก็เป็นสัญญาณบ่งชี้ว่าเมืองเริ่มมีสุขภาวะที่ไม่ดี

ระดับของความป่วย

อาการผิดปกติหรือความป่วยของเมืองในมุมของภารนี ถ้าจะมองให้เห็นถึงระดับของความป่วย ต้องมีสิ่งที่เรียกว่าปัจจัยการกำหนดสุขภาพการอยู่อาศัยที่ดีในเมือง แบ่งออกเป็นหลายเรื่องคือ ตัวบุคคล ตัวชุมชน พฤติกรรม เช่น เราบริโภคอาหารที่ปลอดภัยในเมืองหรือไม่ หรือสถานที่จำหน่ายอาหารมีการจัดการสุขภาวะที่ดีหรือเปล่า จากนั้นจึงมองให้เห็นในระดับชุมชน เช่น ที่อยู่อาศัย มีพื้นที่ มีทางเดิน มีการจัดการบ้านเรือนให้มีความปลอดภัยเพียงใด อีกทั้งยังต้องคำนึงถึงสิ่งแวดล้อมที่ถูกทำลาย การก่อสร้าง การใช้วัสดุที่เป็นอันตราย การกำหนดโซนนิ่ง เช่น บ่อขยะ เหล่านี้เป็นปัจจัยกำหนดสุขภาพ ซึ่งแต่ละปัจจัยก็จะมีการวัดในหลายๆ แบบ

“ปัจจัยกำหนดสุขภาวะมันเกี่ยวกันหลายเรื่อง ทั้งในเรื่องของคน เรื่องของภารกิจร่วม และไม่ใช่เป็นของทุกคน เพราะฉะนั้นคำถามว่าใครทำให้เมืองป่วย มันไม่ใช่เรื่องของการกล่าวโทษกัน แต่เป็นเรื่องที่ว่าใครควรจะเป็นผู้ที่มีส่วนทำให้เมืองมีสุขภาวะแข็งแรงตามปัจจัยกำหนดสุขภาพ ถ้าเมืองป่วย คนป่วย โรค NCD (กลุ่มโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง) เราจะเห็นว่าผู้เกี่ยวข้องนั้นมีหลายเรื่อง เช่น โรคไม่ติดต่อที่มีสาเหตุมาจากการไม่ยอมออกกำลังกาย แต่บางทีเมืองก็ไม่ได้ถูกออกแบบมาให้เอื้อต่อการออกกำลังกาย เพราะฉะนั้นนี่เป็นส่วนหนึ่งของการออกแบบ ซึ่งเป็นเรื่องที่หลายภาคส่วนต้องเข้ามาเกี่ยวข้อง ทั้งหน่วยงานที่ดูแลเกี่ยวกับพื้นที่สาธารณะ ที่ควรจะต้องเอื้อให้เกิดการทำกิจกรรมทางกายที่ทำให้ผู้คนไม่ป่วยด้วยโรค NCD เป็นต้น”

เมืองสำหรับทุกคน

“เป็นที่ทราบกันดี นครสวรรค์เราเป็นเมืองที่น้ำท่วมตลอด สมัยก่อนๆ ห้าปีจะมีท่วมใหญ่ครั้งหนึ่ง เราก็พยายามที่จะพัฒนาเมืองเรา เรามีเขื่อนป้องกันน้ำท่วม ตอนนี้มีแล้วรอบเมือง รวมทั้งระบบป้องกันเรียบร้อยหมด ผมคิดว่าเราเองก็เคยเจ็บป่วย”

เพื่อฉายให้เห็นถึงความเป็นไปได้ของการเยียวยาเมืองป่วยจนนำไปสู่เมืองที่มีสุขภาวะที่ดีได้ จิตตเกษมณ์ นิโรจน์ธนรัฐ นายกเทศมนตรีนครนครสวรรค์ เล่าอดีตของจังหวัดนครสวรรค์ตั้งแต่ พ.ศ. 2520 เป็นต้นมา ว่าได้มีความคิดที่จะเปลี่ยนเมืองซึ่งเคยเจ็บป่วยด้วยการสร้างสวนสาธารณะที่เป็น Green City มีสวนสาธารณะอุทยานสวรรค์ โดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อให้นครสวรรค์เป็นเมืองที่สภาพอากาศดี มีการพัฒนาเมืองให้น่าอยู่อย่างยั่งยืน

วิธีเยียวยา

จิตตเกษมณ์กล่าวว่า เมื่อตนได้มาเป็นนายกเทศมนตรี ก็เกิดความคิดว่าทำอย่างไรให้คนนครสวรรค์มีสุขภาวะที่ดี ประชาชนไม่ป่วย จึงเกิดความคิดในการทำลานออกกำลังกายทั่วอุทยานสวรรค์ พร้อมกับการปลูกต้นไม้ เพื่อให้ประชาชนได้มาออกกำลังกาย

“เราทำเรื่องน้ำด้วย เราได้รับรางวัลอาเซียนเรื่องน้ำ คือหนึ่ง – น้ำประปาของเราดื่มได้ เราได้รับการรับรองจากกรมอนามัย สอง – เรื่องน้ำเสีย เราบำบัดน้ำเสียวันละ 36,000 คิว ก่อนที่จะปล่อยลงแม่น้ำเจ้าพระยา แล้วเราก็เอาน้ำเสียมารีไซเคิลใช้ในอุทยานสวรรค์ของเรา นอกจากนี้เรายังทำเรื่องขยะด้วย เรามีบ่อบำบัด 266 ไร่ ที่ให้ อปท. ทั้งหมดมาทิ้งร่วมกับเราได้ และฝังกลบอย่างถูกต้อง เหล่านี้ก็คือสิ่งที่เราทำอยู่ในเมืองของเรา”

หากแต่การสร้างสุขภาพผ่านลานออกกำลังกายและการบำบัดน้ำเสียยังไม่ใช่คำตอบทั้งหมดของการพัฒนาเมืองในมุมของจิตตเกษมณ์ จึงนำไปสู่การปรับปรุงที่อยู่อาศัยในชุมชน เพื่อป้องกันไม่ให้เมืองป่วย ผ่านความร่วมมือจากภาครัฐและภาคเอกชนลงไปสู่ชุมชนต่างๆ ทั้งหมด 71 ชุมชน โดยมีประมาณ 40 ชุมชนให้ความร่วมมือในการพัฒนาที่อยู่อาศัย เพราะไม่อยากให้อาการป่วยของเมืองกลับมาอีกครั้ง

“เรากำลังเน้นว่า หนึ่ง – เมืองน่าอยู่ที่เราอยากจะทำต้องเป็นเมือง safety สอง – ต้องเป็นพื้นที่ wealthy มีสุขภาพที่ดี สาม – ต้องมี wealthy ต้องมีเศรษฐกิจที่ดีด้วย แล้วก็เป็นเมืองที่สะอาด เพราะฉะนั้นต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกภาคส่วน ประชาชนต้องเข้ามาร่วมกัน ซึ่งต้องลงไปในชุมชนต่างๆ ให้เขาทราบว่าเราต้องการการมีส่วนร่วม”

ศักยภาพเอกชนเพื่อพัฒนาเมืองสุขภาวะ

ตัวแทนจากภาคเอกชน พรนริศ ชวนไชยสิทธิ์ นายกสมาคมอสังหาริมทรัพย์ไทย บอกว่า ในมุมมองของตนนั้นไม่จำกัดแค่เมืองเท่านั้น แต่ยังมองไปถึงประเทศป่วย ประชาชนทุกคนป่วย ทั้งป่วยกายและป่วยใจ โดยมีระบบราชการเป็นตัวการสำคัญของอาการป่วยไข้ที่ดื้อยา และยังไม่ยอมรับการรักษา เพราะราชการในมุมของพรนริศต้องการเพียงแค่การลงนามในฐานะเอกชนคู่สัญญามากกว่าสนใจข้อเสนอแท้จริง

“อันที่จริงแล้ว เอกชนจะอยู่เฉยๆ ก็ได้ ซื้อที่ไปเรื่อยๆ ปล่อยน้ำเสียลงแม่น้ำไป จะมีกี่คนกันที่กล้าออกมาบอกว่า คุณทำให้อาการป่วยของเมืองกระจายตัวออกไป”

ผลของการขยายตัวของเมืองที่ป่วยไข้ออกไป ภาคเอกชนเองย่อมได้รับผลกระทบทั้งทางตรงและทางอ้อม ตัวอย่างเช่น หากคุณภาพของเมืองไม่ดี ไม่มีสุขภาวะ ผู้อยู่อาศัยก็จะมีสุขภาพแย่ตามไปด้วย เงินที่หามาได้ต้องหมดไปกับค่ารักษาพยาบาล ผู้คนไม่มีเงินจับจ่ายใช้สอย เอกชนก็ขายสินค้าไม่ได้ ดังนั้นคุณภาพเมืองย่อมส่งผลต่อทุกๆ สมาชิกในเมืองอย่างไม่อาจหลีกเลี่ยง

“ภาคเอกชนจึงต้องเข้ามามีส่วนร่วมกับการพัฒนาเมือง โดยปัจจุบันเรามีการตั้งบริษัทพัฒนาเมืองขึ้นมาในจังหวัดต่างๆ เช่น ขอนแก่นพัฒนาเมือง ภูเก็ตพัฒนาเมือง เชียงใหม่พัฒนาเมือง ทำหน้าที่เป็นฟันเฟืองในการขับเคลื่อนการพัฒนาเมืองตามบริบทของแต่ละท้องถิ่น โดยมีเป้าหมายเดียวกันคือสร้างเมืองที่มีสุขภาวะที่ดี”

ถอดบทเรียนเมืองสุขภาวะจากต่างประเทศ

ในขณะที่สุขภาพของคนเมืองย่ำแย่ไปพร้อมๆ กับสภาพเศรษฐกิจ ผศ.ดร.นิรมล เสรีสกุล ผู้อำนวยการศูนย์ออกแบบและพัฒนาเมือง (UddC) กล่าวว่า คงไม่จำเป็นต้องอธิบายว่าเมืองมีผลต่อคนผู้อยู่อาศัยอย่างไร การดูเมืองเมืองหนึ่ง เราต้องดูว่าคนที่นั่นมีชีวิตอย่างไร ผู้คนส่วนใหญ่ต้องใช้รถยนต์ หรือสามารถเดินไปไหนมาไหนได้หรือไม่

“ดังนั้นเมื่อไรที่เรารู้สึกว่าเราจน เราอ้วน อย่าเพิ่งโทษตัวเองนะคะ ให้โทษโครงสร้างเมืองก่อน ดูก่อนว่ามันเป็นสาเหตุให้เราจน อ้วน หรือเปล่า ซึ่งเมืองเป็นของคู่กันกับโรคภัยอยู่แล้ว ถ้าคุณอยู่ในเมืองที่สามารถเดินออกกำลังกายได้ สัดส่วนของคนที่มีอัตราเสี่ยงเป็นโรคอ้วนจะลดลงถึง 10 เปอร์เซ็นต์

“เรื่องเศรษฐกิจสำคัญ เมืองที่คนเดินได้เดินดี โอกาสที่จะกระจายความมั่งคั่งก็จะไม่ได้หยุดอยู่แค่ผู้ประกอบการรายใหญ่ โอกาสในการจับจ่ายใช้สอย ห้างไม่ใช่คำตอบเดียว ยกตัวอย่างเช่น เมืองปารีส ที่เดินมาตั้งแต่ศตวรรษที่ 19 ปัจจุบันก็ยังไม่ลดละที่จะทำให้เมืองเป็นเมืองที่เอื้อต่อการเดินและไม่ใช้รถยนต์

“ปัญหาเรื่องฝุ่น PM 2.5 ก็เป็นปัญหาใหญ่ของปารีสเช่นกัน ซึ่งการใช้จักรยานหรือการเดินนั้นใช้พื้นที่น้อย เพราะเขาทราบดีว่าเครื่องยนต์นั้นผลิตควันพิษออกมา เพราะฉะนั้นเรื่องของการลงทุนสาธารณะที่นำไปสู่การส่งเสริมสิ่งแวดล้อม การเดิน และการปั่นจักรยานยังมีมากอยู่ ซึ่งเหล่านี้เป็นความคาดหวังที่เราควรจะมี ในฐานะที่เราเป็นผู้อยู่อาศัยในเมืองเมืองหนึ่งและเป็นผู้เสียภาษี”

ทลายกำแพงเมืองป่วย

การสะสางประเด็นให้เห็นถึงการที่เมืองเมืองหนึ่งป่วยไข้ นำไปสู่หนทางแก้ และมีตัวอย่างที่สำเร็จแล้ว ภารนีมองปัจจัยที่จะทำให้เมืองหายจากอาการป่วยไข้แล้วฟื้นกลับมาเป็นเมืองที่มีสุขภาวะได้นั้น กำแพงหนึ่งที่คนในสังคมจะต้องทลายลงให้ได้ คือกำแพงของตัวเราเอง เราจะต้องทลายกำแพงของตัวเองก่อน เช่นที่ภาคเอกชนและท้องถิ่นทำ

“คือลงมือทำเองเลย ซึ่งมันอาจจะมีกำแพงของเรื่องงบประมาณ กำลังพล ข้อกฎหมาย แต่ถ้าเราคิดว่าปัญหาอยู่ที่คนอื่น แล้วเราปล่อยให้เขาแก้ มันจะไม่เกิด เช่น ในนครนายก ที่ไม่ได้ใช้การทลายกำแพง แต่ใช้กลไกที่เรียกว่ากระบวนการมีส่วนร่วมของคนที่อยู่ในมุมต่างๆ ของเมืองเข้ามาร่วมคิด ว่าเราจะทำให้เกิดสุขภาวะที่ดีของเมืองได้อย่างไร”

ฝากถึงรัฐบาลใหม่

ช่วงใกล้การเลือกตั้ง ภารนีมีประเด็นที่อยากฝากไปถึงรัฐบาลใหม่เกี่ยวกับสุขภาวะของคนเมือง โดยกล่าวว่า แม้ในตอนนี้ประเทศจะมียุทธศาสตร์ชาติและแผนแม่บทตามยุทธศาสตร์ชาติ แต่รัฐบาลใหม่อย่าได้แยกเรื่องของสุขภาพกับเรื่องของเมืองเป็นแค่เรื่องการก่อสร้าง

“อยากให้นำมิติสุขภาพ มิติการสร้างพลังทางสังคมเข้าไปอยู่ในเรื่องของเมืองอัจฉริยะด้วย ไม่ใช่มองแค่การก่อสร้าง ความทันสมัย หรือตอบโจทย์เศรษฐกิจอย่างเดียว”

ขณะที่นิรมลสะท้อนมุมมองจากต่างประเทศ และชี้ให้เห็นถึงปัญหาที่ระบบราชการแบบเดียวกับที่พรนริศมองไว้ คืออยากให้ว่าที่รัฐบาลใหม่ที่มาจากการเลือกตั้งช่วยกระจายอำนาจไปยังท้องถิ่นแบบเป็นรูปธรรม คือให้อำนาจไปพร้อมกับให้เงินตามไปด้วย ก่อนจะทิ้งท้ายว่า

“เมืองสวยๆ ที่เราเห็นอย่างปารีส ญี่ปุ่น ตั้งแต่ปี 1975 มันเกิดการกระจายอำนาจลงไปสู่ท้องถิ่น เขตแต่ละเขตจะเลือกตั้งนายกฯ เขต แต่ของเราเป็น ผอ.เขต ที่มาจากการแต่งตั้ง ถามว่าเรารู้จักชื่อ ผอ.เขตของเราไหมคะ ไม่มีทาง เพราะว่าเป็นการแต่งตั้งลงมาแล้วย้ายบ่อย ทั้งยังขึ้นตรงกับปลัดและผู้ว่าฯ แต่ที่ญี่ปุ่น ปี 1975 เขามีการเลือกตั้ง ผอ.เขตเล็กๆ ทำให้เกิดการกระจายอำนาจ และคนญี่ปุ่นสามารถร่วมกันพัฒนาประเทศได้อย่างพลิกฟ้าพลิกดิน เปรียบเทียบกับกรุงเทพฯ ที่เป็นหน่วยปกครองท้องถิ่นพิเศษ ซึ่งมีท่านผู้ว่าฯ คนเดียวดูแลทั้งเมือง ต่อให้เก่งขนาดไหน ภายใต้ระบบราชการแบบนี้ก็อาจจะไม่สามารถทำอะไรได้เลย ทุกอย่างเป็นปัญหาหมด”

เช่นนี้แล้ว การจะแก้ปัญหาเมืองป่วย นอกจากจะต้องทลายกำแพงตัวเองแล้ว อีกกำแพงที่จำเป็นจะต้องทลาย คือกำแพงของการหวงแหนอำนาจรัฐไว้ที่รัฐบาลส่วนกลาง เลิกตั้งโจทย์ที่จะพัฒนาเมืองโดยเอากรุงเทพฯ เป็นศูนย์กลาง แต่ให้เมืองแต่ละจังหวัด แต่ละท้องถิ่นได้บริหารจัดการตัวเอง ให้แต่ละเมืองได้มีโอกาสหายป่วย เพื่อฟื้นสู่เมืองที่เต็มไปด้วยสุขภาวะแท้จริง

ลำพังแค่ตอนมีประจำเดือนก็ใช้ชีวิตลำบากกันอยู่แล้ว แต่ให้ลองผ่านช่วง ‘วันแดงเดือด’ โดยไม่มีผ้าอนามัยสักชิ้นใส่แล้วยังต้องไปโรงเรียนอีก – สยองเลยล่ะ ไม่เชื่อลองถามสาวๆ คนไหนก็ได้ โดยเฉพาะสาวๆ วัยรุ่นในสหราชอาณาจักร

หลังอ่านพบว่า เด็กหลายคนต้องขาดเรียนช่วงมีประจำเดือนเพราะไม่สามารถซื้อผ้าอนามัยได้ เดือนเมษายน 2017 เอมิกา จอร์จ (Amika George) วัย 17 ปีในขณะนั้นรู้สึก ‘ไม่โอเค’ จนลุกขึ้นมาเริ่มแคมเปญ #FreePeriods ในห้องนอนของเธอ ก่อนขยายความเคลื่อนไหวผ่านโลกออนไลน์ เดินหน้าต่อสู้ให้วัยรุ่นหญิงที่ขาดโอกาสมีสิทธิรับผ้าอนามัยฟรีและสามารถไปเรียนหนังสือได้

จากเป้าหมายแรกที่ต้องการแค่ 10 รายชื่อในคำร้องต่อ นายกรัฐมนตรีเธเรซา เมย์ แต่เพียงไม่กี่สัปดาห์หลังจากนั้น คำร้องของเธอมีคนลงชื่อกว่า 2,000 คน หนึ่งปีต่อมารายชื่อพุ่งไปถึง 200,000 คน

จนถึงตอนนี้ แคมเปญของเธอได้รับความสนใจจากทั่วโลก รวมถึงได้รับรางวัล Goalkeepers Award จาก บิลล์ เกตส์ และชื่อของเธอก็ติดหนึ่งใน 25 วัยรุ่นผู้ทรงอิทธิพลที่สุดในโลกของนิตยสาร Time

ย้อนกลับไปในห้องนอนตอนนั้น เธอคิดว่า “น่ารังเกียจมากที่ไม่มีความช่วยเหลือมาถึงพวกเธอ”

เมื่อประจำเดือนกระทบชีวิตผู้หญิง

รายงานข่าวจาก Metro เปิดเผยว่า ครูหลายคนได้ชี้ให้เห็นความสัมพันธ์โดยตรงระหว่างการโดดเรียนของเด็กหญิงกับช่วงเวลามีประจำเดือน ผลสำรวจจากองค์กรธนาคารอาหารดาร์ลิงตัน (Darlington Salvation Army Food Bank) ระบุว่า ผู้หญิงในสหราชอาณาจักรหลายคนต้องใช้ระดาษหนังสือพิมพ์ ผ้าเช็ดหน้า หรือถุงเท้าเก่าแทนผ้าอนามัยราคามหาโหด

“ในฐานะเด็กนักเรียนคนหนึ่ง ฉันกลัวว่าระบบทางชีววิทยาตามธรรมชาติของผู้หญิงจะกลายเป็นอุปสรรคในการศึกษาและการไปถึงเป้าหมายทางการเรียนอย่างเท่าเทียม ท่าทีนิ่งเฉยของรัฐบาลต่อปัญหานี้ทำให้ฉันเดินหน้าแคมเปญมอบผ้าอนามัยฟรีให้กับเด็กๆ จากครอบครัวที่มีรายได้ต่ำด้วย

“เด็กเหล่านี้ต้องอยู่กับความวิตกกังวลอย่างหนักตลอดการนั่งในห้องเรียน กลัวว่าประจำเดือนจะเลอะชุดนักเรียนและนำไปสู่การล้อเลียนหรือรังแก ดังนั้น วิธีที่ง่ายที่สุดคือไม่ไปโรงเรียนเสียเลย”

การกำหนดราคาของผ้าอนามัยทั้งแบบแผ่นและแบบสอดกลายเป็นประเด็นร้อนแรงในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา เนื่องจากสินค้าเหล่านี้ยังคงถูกเก็บภาษีและจัดให้อยู่ในหมวดสินค้าฟุ่มเฟือย ทั้งที่ผู้หญิงจำเป็นต้องใช้ สำนักข่าว Huffington Post เคยคำนวณว่า ตลอดชีวิต ผู้หญิงจะต้องจ่ายเงินค่าผ้าอนามัยเฉลี่ย 1,383 ปอนด์ หรือประมาณ 55,700 บาท

นอกจากนี้ ผลสำรวจจากเว็บไซต์ OnePoll พบว่า 44 เปอร์เซ็นต์ของผู้หญิงที่เคยขาดแคลนผ้าอนามัยต่างมีปัญหาในการหางานทำด้วย สูงกว่ากลุ่มผู้หญิงที่สามารถซื้อผ้าอนามัยได้ตามปกติถึง 20 เปอร์เซ็นต์

ขบวนประท้วงสีแดง

เดือนธันวาคม 2017 จอร์จ และผู้คนกว่า 2,000 คนยืนรวมตัวอยู่นอกบ้านเลขที่ 10 ถนนดาวนิง หรือทำเนียบนายกรัฐมนตรีสหราชอาณาจักร ทั้งหมดสวมชุดสีแดงและโบกธงที่มีถ้อยคำเกี่ยวกับประจำเดือน เรียกร้องให้รัฐบาลเคลื่อนไหวเพื่อยุติการขาดแคลนผ้าอนามัยเนื่องจากปัญหาทางการเงิน

ไม่กี่เดือนหลังจากการเดินขบวนครั้งนั้น รัฐสภาแห่งสหราชอาณาจักรได้ประกาศว่า จะมอบเงินภาษีจากผ้าอนามัย 1.5 ล้านปอนด์หรือราว 60 ล้านบาทให้การกุศลเพื่อแสดงถึงการรับรู้ปัญหานี้ เธอเองก็ดีใจกับความสำเร็จครั้งนี้แม้จะเล็กน้อยก็ตาม แต่เธอยังอยากเห็นการเปลี่ยนแปลงในเชิงนโยบายด้วย

“การขาดเรียนหมายถึงการหล่นไปรั้งท้ายในกระบวนการการศึกษา และเด็กเหล่านี้ต้องพบว่าตนเองอยู่ห่างจากเป้าหมายและความทะเยอทะยานก็ช่วยให้ตามทันแทบไม่ได้ แค่เพราะพวกเธอมีเลือดออกตามธรรมชาติเท่านั้น”

จนถึงตอนนี้ #FreePeriods ได้จับมือกับ Red Box Project และ Pink Protest เปิดตัวการรณรงค์ครั้งใหม่ที่พุ่งเป้าไปที่ด้านกฎหมาย เพื่อให้แน่ใจว่าไม่มีเด็กคนไหนต้องขาดเรียนเพราะไม่มีเงินซื้อผ้าอนามัยอีก เป้าหมายต่อไปของเธอจึงเป็นการระดมเงินทุนเพื่อรณรงค์ด้านกฎหมาย ผลักดันให้โรงเรียนและวิทยาลัยทุกแห่งในอังกฤษมอบทุนเพื่อจัดสรรผ้าอนามัยให้กับนักเรียนนักศึกษาทุกคนที่ต้องการ

เดือนสิงหาคม 2018 รัฐบาลสกอตแลนด์เริ่มต้นแจกผ้าอนามัยฟรีในทุกโรงเรียน วิทยาลัย และมหาวิทยาลัย โดยมีให้หยิบฟรีในห้องน้ำทุกแห่ง เช่นเดียวกับสบู่และกระดาษชำระ รวมถึงแจกให้กับประชาชนที่มีรายได้ต่ำ ส่วนเวลส์ก็ยังให้สัญญาว่าจะมอบเงิน 1 ล้านปอนด์สำหรับแก้ไขปัญหาการขาดแคลนผ้าอนามัย

จอร์จบอกว่า อยากทำให้ปี 2019 ไปไกลกว่าเดิม โดยพยายามผลักดันให้เด็กทุกคนในสหราชอาณาจักรมีสิทธิได้รับการศึกษา โดยไม่ถูกขัดขวางจากร่างกายของตัวเอง

“ไม่มีใครควรขาดเรียนเพราะมีประจำเดือน” เธอบอก

อ้างอิงข้อมูลจาก:
standard.co.uk
theguardian.com
freeperiods.org

มหันตภัยฝุ่น PM2.5 ในช่วงเวลากว่า 1 เดือนที่ผ่านมา ให้บทเรียนอะไรเราบ้าง

อย่างน้อยที่สุดประการแรกก็ทำให้รู้ว่า นี่ไม่ใช่สถานการณ์ปกติ แต่เป็นปรากฏการณ์ใหม่ที่ทุกคนต้องเรียนรู้ร่วมกัน

ประการต่อมา ฝุ่น PM2.5 ที่จางหายไป ไม่ใช่เพราะการสวดมนต์อ้อนวอนสิ่งศักดิ์สิทธิ์ และมาตรการฉีดพ่นละอองน้ำบนดาดฟ้าก็ไม่ได้ช่วยแก้ไขอะไรมาก

นั่นทำให้เราได้เรียนรู้เพิ่มว่า การช่วยเหลือตนเองคือสิ่งจำเป็น โดยเฉพาะกลุ่มเสี่ยง ไม่ว่าเด็ก สตรีมีครรภ์ คนชรา และผู้มีโรคประจำตัว จำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องมีความรู้ความเข้าใจในการดูแลสุขภาพและปกป้องตนเองมากกว่าปกติในสถานการณ์ที่ไม่ปกติ

หลังการประชุมนัดสำคัญของคณะกรรมการวัตถุอันตรายในวันที่ 14 กุมภาพันธ์ 2562 เพื่อพิจารณาลงมติว่าจะยกเลิกการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืชหรือไม่นั้น ที่สุดมติคณะกรรมการมีมติ “ไม่แบนพาราควอต” ทั้งที่มีข้อมูลจากนักวิชาการที่ชี้ให้เห็นปัญหาและความอันตรายของสารเคมีที่ส่งผลร้ายต่อประชาชน เครือข่ายสนับสนุนการแบนสารพิษร้ายแรง 686 องค์กร จึงออกแถลงการณ์ต่อมติดังกล่าว พร้อมแสดงความผิดหวังต่อการตัดสินใจของคณะกรรมการที่เพิกเฉยต่อเสียงเรียกร้องขององค์กรต่างๆ ที่ออกมาเคลื่อนไหวอย่างต่อเนื่อง โดยในแถลงการดังกล่าวระบุข้อความพร้อมเหตุผลดังนี้

แถลงการณ์
กรณีกระทรวงเกษตรและสหกรณ์และคณะกรรมการวัตถุอันตราย
ไม่แบนพาราควอต

เครือข่ายสนับสนุนการแบนสารพิษร้ายแรง 686 องค์กร รู้สึกผิดหวังและเศร้าสลดที่คณะกรรมการวัตถุอันตราย มีมติไม่แบนพาราควอต สารพิษร้ายแรงที่มากกว่า 50 ประเทศทั่วโลกห้ามใช้แล้ว สวนทางกับข้อเสนอของ (1) กระทรวงสาธารณสุข และคณะกรรมการขับเคลื่อนปัญหาสารเคมีกำจัดศัตรูพืชที่มีความเสี่ยงสูง (2) สำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ (3) คณะกรรมการปฏิรูปประเทศด้านสาธารณสุข (4) คณะกรรมการปฏิรูปประเทศด้านทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (5) ผู้ตรวจการแผ่นดิน (6) คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ (7) สภาเกษตรกรแห่งชาติ (8) สภาเภสัชกรรม (9) แพทยสภา (10) เครือข่ายประชาคมวิชาการ (11) เครือข่ายนักธุรกิจเพื่อสังคมและสิ่งแวดล้อม (12) องค์กรต่อต้านคอร์รัปชั่น (ประเทศไทย) เป็นต้น ที่เรียกร้องให้รัฐบาลดำเนินการยกเลิกสารพิษนี้ภายในปี 2562

เครือข่ายฯ ผิดหวังเป็นที่สุดต่อบทบาทของนายกฤษฎา บุญราช รัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ และข้าราชการระดับสูงกลุ่มหนึ่งในกระทรวงดังกล่าว ซึ่งมีบทบาทอย่างสำคัญที่ทำให้ตัวแทนของกระทรวงเกษตรฯ ทั้ง 5 คน ในคณะกรรมการวัตถุอันตรายเสนอให้มีการใช้พาราควอตต่อไป โดยจะให้มีการพิจารณาเรื่องนี้ใหม่เมื่อพ้นระยะ 2 ปีไปแล้ว การกระทำดังกล่าวถือเป็นการเพิกเฉยต่อข้อมูลทางวิชาการอันหนักแน่นและเสียงเรียกร้องขององค์กรต่างๆ ปล่อยให้มีการใช้สารพิษร้ายแรงซึ่งคุกคามต่อชีวิตของเกษตรกร ผู้บริโภค และเด็กทารกทุก 1 ใน 2 คนที่จะลืมตามาดูโลก

รัฐบาล คสช. ซึ่งมีอำนาจเต็มในการบริหารประเทศ กำกับดูแลหน่วยงานของรัฐ โดยมีกรรมการที่มาจากหน่วยงานของรัฐมากถึง 19 คน จากกรรมการวัตถุอันตรายทั้งหมด 29 คน ต้องมีส่วนในความรับผิดชอบในการลงมติที่เอื้อต่อประโยชน์ของบริษัทสารพิษกำจัดศัตรูพืชในครั้งนี้ และประชาชนควรจะเป็นผู้ตัดสินใจให้บทเรียนกับผู้ที่มีอำนาจในการตัดสินใจทางนโยบายที่ไม่ได้ทำหน้าที่ที่ต้องกระทำ รวมทั้งมีมาตรการที่เหมาะสมต่อหน่วยงานและผู้ที่ลงมติไม่แบนสารพิษร้ายแรงครั้ังนี้จำนวน 16 คนด้วย

เครือข่ายฯ ขอขอบคุณ กรรมการวัตถุอันตรายเสียงข้างน้อย จำนวน 5 คน ซึ่งประกอบไปด้วยตัวแทนจากกระทรวงสาธารณสุขและ รศ.ดร.จิราพร ลิ้มปานานนท์ ที่ลงมติให้มีการคุ้มครองชีวิตของประชาชนและปกป้องผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมจากสารพิษโดยการเสนอให้มีการแบนสารพิษดังกล่าว

เครือข่ายฯ ขอประกาศว่า จะเดินหน้าเคลื่อนไหวเพื่อให้มีการยกเลิกพาราควอตและสารพิษร้ายแรงอื่นๆ ต่อไป โดยสนับสนุนให้ผู้ตรวจการแผ่นดินดำเนินการยื่นเรื่องนี้ต่อคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ ดำเนินการฟ้องร้องต่อศาลปกครอง รณรงค์ไม่สนับสนุนสินค้าและบริการจากผู้ผลิตและผู้ที่เกี่ยวข้องกับการสนับสนุนสารพิษร้ายแรง และร่วมกันรณรงค์ไม่ให้บุคคล กลุ่มบุคคล ที่เลือกข้างกลุ่มทุนสารพิษ ไม่ให้เข้ามามีอำนาจในการบริหารประเทศอีก

ปัญหาอุปสรรคในการแบนสารพิษร้ายแรง สะท้อนให้เป็นความอัปลักษณ์ของกฎหมายวัตถุอันตรายที่ให้อำนาจการแบนสารพิษไปไว้ในมือของหน่วยงานที่ปราศจากความรู้และความตระหนักในเรื่องความสำคัญของสุขภาพและสิ่งแวดล้อม รวมทั้งผลประโยชน์ทับซ้อนของบุคลากรบางกลุ่มในคณะกรรมการกับบริษัทสารพิษ ซึ่งสังคมไทยต้องใช้ความรู้และพลังของประชาชนเพื่อทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเรื่องนี้อย่างถึงราก

เราเห็นการเติบโตและตื่นขึ้นของพลังประชาชนในทุกพื้นที่ของประเทศ เราเห็นการลุกขึ้นขององค์กรและสภาวิชาชีพต่างๆ ที่ลุกขึ้นเปล่งเสียงเรียกร้องให้ยุติการใช้สารพิษร้ายแรงซึ่งเป็นภัยคุกคามต่อระบบเกษตรกรรม อาหาร และชีวิตของพวกเราทั้งหมด พลังเหล่านี้จะเติบโตขยายตัวมากขึ้น

เราเชื่อมั่นในพลังของประชาชนว่า จะทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงดังกล่าวให้เกิดขึ้นในระยะเวลาอันใกล้

เครือข่ายสนับสนุนการแบนสารพิษที่มีอันตรายร้ายแรง 686 องค์กร
14 กุมภาพันธ์ 2562

ก่อนการประชุมนัดสำคัญของคณะกรรมการวัตถุอันตรายที่จะเริ่มขึ้นในวันที่ 14 กุมภาพันธ์ 2562 เพื่อพิจารณาลงมติว่าจะยกเลิกการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืชหรือไม่นั้น หลายองค์กร/หน่วยงาน รวมถึงภาคประชาสังคม ต่างแสดงจุดยืนเรียกร้องให้ยกเลิกการใช้สารเคมีโดยทันที เนื่องจากมีผลการศึกษาชี้ชัดว่าเป็นสารที่มีพิษเฉียบพลันสูง ส่งผลกระทบร้ายแรงต่อสุขภาพ สิ่งแวดล้อม และทำลายความมั่นคงทางอาหาร

ล่าสุดเมื่อวันที่ 13 กุมภาพันธ์ 2562 สภาเภสัชกรรมออกแถลงการณ์ เรื่อง ‘ยกระดับการควบคุมพาราควอต คลอร์ไพริฟอส และไกลโฟเสต ให้เป็นวัตถุอันตรายประเภทที่ 4 ภายใน พ.ศ. 2562’ โดยมีเนื้อหาสำคัญว่า…

จากการศึกษาข้อมูลวิชาการที่น่าเชื่อถือทั้งในและต่างประเทศ สภาเภสัชกรรมได้พิจารณาหลักการควบคุมวัตถุอันตราย พาราควอต คลอร์ไพริฟอส และไกลโฟเสต สำหรับประเทศไทย โดยคำนึงถึงความสมดุลของการพัฒนาประเทศ พร้อมกับคุณภาพชีวิตของประชาชน สรุปเป็น 3 ประการ ดังนี้

1. หลักการป้องกันไว้ก่อน (Precautionary principle) ซึ่งเป็นหลักสากลในการพิจารณาการควบคุมวัตถุอันตราย
2. เกษตรกรควรมีสิทธิและทางเลือกที่จะทำเกษตรกรรมที่ไม่มีผลเสียต่อสุขภาพของตนเองและผู้บริโภค
3. นโยบายและแผนยุทธศาสตร์ประเทศในการพัฒนาการเกษตรกรรมของไทย เพื่อบรรลุวิสัยทัศน์ “เกษตรมั่นคง ภาคการเกษตรมั่งคั่ง ทรัพยากรการเกษตรยั่งยืน”

จากหลักการทั้งสามข้อ สภาเภสัชกรรมจึงขอเสนอความเห็นต่อคณะกรรมการวัตถุอันตราย ซึ่งเป็นคณะกรรมการตามกฎหมายที่จะกำหนดมาตรการในการควบคุมสารเคมีกำจัดศัตรูพืชทั้งสามชนิดดังกล่าว โดยขอให้ยกระดับการควบคุมพาราควอต คลอร์ไพริฟอส และไกลโฟเสต ให้เป็นวัตถุอันตรายประเภทที่ 4 ด้วยเหตุผลที่สารเคมีกำจัดศัตรูพืชทั้งสามชนิด  มีพิษสูง เข้าข่ายตามเกณฑ์ที่กำหนดให้เป็นวัตถุอันตรายประเภทที่ 4

เจาะลึก 3 สารพิษที่ไม่มียาถอนพิษ

สภาเภสัชกรรมได้สรุปข้อมูลการศึกษาวิจัยผลกระทบจากสารเคมีกำจัดศัตรูพืชทั้งสามชนิด ดังนี้

1. พาราควอต

• เป็นสารที่มีพิษเฉียบพลัน ได้รับเพียงเล็กน้อย 1-2 ช้อนชา ก็อาจถึงแก่ชีวิต มีงานวิจัยมากมายแสดงว่า พาราควอตเข้าสู่สมองมนุษย์ได้ และทำลายสมองโดยการสร้างสาร α -synuclein เช่นเดียวกับที่พบในสมองของผู้ที่ตายจากการได้รับพาราควอตและผู้ป่วยอัลไซเมอร์
• จากการศึกษาหาปริมาณพาราควอตในคนไทย พบทั้งเลือดหญิงตั้งครรภ์ เลือดจากสายสะดือ และขี้เทาทารกแรกเกิด รวมถึงยังพบปริมาณสารนี้ในสิ่งแวดล้อม น้ำ พืช และอาหาร
• นอกจากนี้ ยังพบว่า สามารถทำการเกษตรกรรมที่ไม่ใช้พาราควอตและได้ผลผลิตสูงแม้ในระดับเกษตรอุตสาหกรรม
• ประเทศทั่วโลกยกเลิกการใช้พาราควอตจำนวน 53 ประเทศ รวมทั้งจีน ซึ่งเป็นแหล่งผลิตพาราควอตแหล่งใหญ่ที่สุด

2. คลอร์ไพริฟอส

• เป็นสารที่มีผลการวิจัยจำนวนมากที่แสดงว่า มีผลต่อสมองเด็ก ทำให้เกิดการเรียนรู้ช้ากว่าปกติ นอกจากนี้ ยังพบคลอร์ไพริฟอสในสิ่งแวดล้อม จากการศึกษาในคนไทยพบปริมาณคลอร์ไพริฟอสในเลือดหญิงตั้งครรภ์และในสายสะดือของทารก
• นอกจากนี้ ยังพบว่า สามารถทำการเกษตรกรรมที่ไม่ใช้คลอร์ไพริฟอสและมีผลผลิตสูงได้ แม้ในระดับเกษตรอุตสาหกรรม
• หลายประเทศยกเลิกการใช้สารนี้แล้ว และต้นเดือนสิงหาคม 2561 ศาลรัฐบาลกลางสหรัฐสั่งสำนักงานปกป้องสิ่งแวดล้อม (EPA) ให้ห้ามขายคลอร์ไพริฟอสภายใน 60 วัน

3. ไกลโฟเสต

• เป็นสารพิษที่ International Agency for Research on Cancer  (IARC) ได้จัดเป็นกลุ่มที่อาจก่อให้เกิดโรคมะเร็ง (Group 2A)
• ผลการวิจัยที่ผ่านมา พบไกลโฟเสตตกค้างในซีรัมของแม่และสายสะดือของทารก ในมารดาที่พักอาศัยในบริเวณใกล้เคียงกับบริเวณที่มีการฉีดพ่นไกลโฟเสต
• ประเทศต่างๆ หลายประเทศได้ยกเลิกการใช้สารนี้ และจากข้อมูลล่าสุด บริษัทไบเออร์มอนซานโตในเยอรมนี แพ้คดีจากการฟ้องร้องของผู้ได้รับผลกระทบต่อสุขภาพจากไกลโฟเสต และขณะนี้มีการฟ้องร้องถึงเกือบหมื่นกรณี

แถลงการณ์สภาเภสัชกรรมระบุด้วยว่า ข้อมูลวิชาการข้างต้น ชี้ชัดถึงพิษภัยร้ายแรงของสารเคมีกำจัดศัตรูพืชทั้งสามชนิด ประกอบกับปัจจุบันมีหลายประเทศที่ได้ยกเลิกการใช้แล้ว และมีตัวอย่างมากมายของการทำเกษตรกรรมที่ได้ผลผลิตสูงโดยไม่ใช้สารเคมีดังกล่าว

สภาเภสัชกรรมจึงมีมติเสนอให้คณะกรรมการวัตถุอันตราย พิจารณายกระดับการควบคุมพาราควอต คลอร์ไพริฟอส และไกลโฟเสต ให้เป็นวัตถุอันตรายประเภทที่ 4 และยกเลิกการใช้สารที่มีพิษสูงทั้งสามชนิดภายใน พ.ศ. 2562 เพื่อสุขภาพของเกษตรกรและผู้บริโภค โดยเฉพาะทารกและเด็กในอนาคต

ลงนามโดย รองศาสตราจารย์ ดร. เภสัชกรหญิงจิราพร ลิ้มปานานนท์ นายกสภาเภสัชกรรม 13 กุมภาพันธ์ 2562

ทำความรู้จักกับพิษร้ายของสารเคมีกำจัดศัตรูพืช 3 ชนิด ทั้งพาราควอต คลอร์ไพริฟอส และไกลโฟเสต บนข้อค้นพบทางวิชาการที่บ่งชี้ในทิศทางเดียวกันถึงความน่าสะพรึงของสารเคมีเหล่านี้ เพื่อจะเข้าใจเหตุผลที่ว่าทำไม 53 ประเทศทั่วโลกจึงประกาศเลิกใช้

แล้วทำไมประเทศไทยยังไม่เลิก?

14 กุมภาพันธ์นี้ เราจะได้รู้กันว่า คณะกรรมการวัตถุอันตรายจะใช้เหตุผลกลใดในการลงมติแบนหรือไม่แบน

14 กุมภาพันธ์ 2562 คือวันประชุมนัดสำคัญของคณะกรรมการวัตถุอันตราย เพื่อพิจารณาทบทวนว่าจะยกเลิกการใช้สารเคมี ‘พาราควอต’ หรือไม่ ตามคำวินิจฉัยของผู้ตรวจการแผ่นดินที่เสนอให้ต้องยกเลิกพาราควอตภายใน 1 ปี การประชุมนัดนี้จึงเปรียบเหมือนการพิสูจน์หัวใจของคณะกรรมการวัตถุอันตราย ว่าจะยึดถือประโยชน์ของประชาชนเป็นที่ตั้ง หรือเลือกที่จะยืนข้างผลประโยชน์กลุ่มทุน

เหตุผลที่ต้องแบน

ที่ผ่านมามีงานศึกษาวิจัยจำนวนมากชี้ชัดว่า พิษของพาราควอตมีความรุนแรงสูงถึงขั้นเสียชีวิต ทั้งยังส่งผลต่อสุขภาพของเกษตรกร ผู้บริโภค รวมถึงผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม หลายหน่วยงานจึงมีคำวินิจฉัยให้ยกเลิกพาราควอต ได้แก่ กระทรวงสาธารณสุข และคณะทำงานสารเคมีกำจัดศัตรูพืชที่มีความเสี่ยงสูง 4 กระทรวงหลัก สำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ คณะกรรมการปฏิรูปประเทศด้านสาธารณสุข คณะกรรมการปฏิรูปประเทศด้านทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ผู้ตรวจการแผ่นดิน คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ สภาเกษตรกรแห่งชาติ และองค์กรภาคประชาสังคม 700 องค์กร

ทว่า การแบนสารเคมีอันตรายจะสำเร็จหรือไม่นั้นจำเป็นต้องขึ้นอยู่กับมติของคณะกรรมการวัตถุอันตรายจากหน่วยงานรัฐทั้ง 19 คน ได้แก่ อธิบดีกรมโรงงานอุตสาหกรรม ปลัดกระทรวงอุตสาหกรรม เลขาสมอ. ผู้บัญชาการตำรวจแห่งชาติ ผู้แทนกระทรวงกลาโหม เลขาสำนักงานปรมาณูเพื่อสันติ ผู้แทนกระทรวงคมนาคม อธิบดีกรมขนส่งทางบก อธิบดีกรมธุรกิจพลังงาน อธิบดีกรมการค้าภายใน อธิบดีกรมการแพทย์ อธิบดีกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ เลขาอย. อธิบดีกรมควบคุมมลพิษ อธิบดีกรมประมง อธิบดีกรมปศุสัตว์ อธิบดีกรมวิชาการเกษตร อธิบดีกรมส่งเสริมการเกษตร และผู้แทนสำนักงานมาตรฐานสินค้าเกษตรและอาหารแห่งชาติ

นายวิฑูรย์ เลี่ยนจำรูญ ผู้อำนวยการมูลนิธิชีววิถี (BIOTHAI) กล่าวในการแถลงข่าว ‘จับตา คกก.วัตถุอันตรายตัดสินชะตาไทย จะก้าวพ้นการเป็นประเทศด้อยพัฒนาที่ยังใช้สารเคมีที่เป็นอันตรายต่อชีวิตพลเมืองหรือไม่’ ที่มูลนิธิเพื่อผู้บริโภค เมื่อวันที่ 11 กุมภาพันธ์ 2562 ว่า สิ่งที่น่าจับตาคือการลงมติจากหน่วยงานของรัฐในวันที่ 14 กุมภาพันธ์นี้ จะเป็นไปในทิศทางใด เพราะเป็นการลงมติโดยมีการพิจารณาคำวินิจฉัยของผู้ตรวจการแผ่นดินว่าต้องยกเลิกภายใน 1 ปี

“ประเทศไทยนำเข้าพาราควอตกว่า 40 ล้านกิโลกรัม ซึ่งอันตรายจากสารพาราควอตมีพิษเฉียบพลันสูง และยังส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและภาคการเกษตร โดยคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติได้แจ้งให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องยกเลิกการใช้สารพาราควอต ด้วยเหตุผลว่าสารพาราควอตมีผลกระทบต่อสิทธิมนุษยชน ชีวิตของประชาชน และกระทบถึงสิ่งแวดล้อม”

นายมานะ นิมิตรมงคล เลขาธิการองค์กรต่อต้านคอร์รัปชั่น (ประเทศไทย) กล่าวว่า คณะกรรมการชุดปัจจุบันบางรายมีข้อครหามาโดยตลอดว่ามีผลประโยชน์ทับซ้อนหรือไม่ ดังนั้นเพื่อความชัดเจนจึงขอให้คณะกรรมการที่มีผลประโยชน์ถอนตัวจากการลงคะแนนเสียง

“องค์กรที่มีอำนาจในการกำหนดนโยบายสาธารณะ ควรยืนอยู่บนพื้นฐานผลประโยชน์ของประชาชน หันมาใส่ใจสุขภาพชีวิตของคนไทย โดยการยกเลิกใช้สารพาราควอต หรือยุติการใช้จนกว่าจะสามารถหาหลักฐานหรือข้อพิสูจน์ได้ว่า สารตัวนี้ไม่เป็นอันตรายต่อชีวิตของมนุษย์”

ทั้งนี้ มีรายงานว่า เมื่อคืนวันที่ 11 กุมภาพันธ์ที่ผ่านมา นายกฤษฎา บุญราช รัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ได้ส่งข้อความผ่านแอพพลิเคชั่น LINE ไปยังปลัดกระทรวงเกษตรฯ และอธิบดีกรมวิชาการเกษตร เพื่อหารือเกี่ยวกับการแบนพาราควอต โดยเสนอให้มีการแบนสารพิษร้ายแรงนี้ภายในไม่เกิน 3 ปี จึงเป็นที่น่าสังเกตว่า ข้อเสนอให้มีการแบนภายใน 3 ปี เท่ากับยื้อการแบนออกไปอีก 2 ปี

ข้อเสนอจากกรรมการสิทธิฯ

ก่อนหน้านี้เมื่อวันที่ 10 กุมภาพันธ์ 2562 นายวัส ติงสมิตร ประธานกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ (กสม.) เปิดเผยว่า ตามที่สมาคมสหพันธ์องค์กรผู้บริโภคและมูลนิธิเพื่อผู้บริโภคยื่นหนังสือต่อ กสม. ให้ตรวจสอบการต่ออายุใบสำคัญการขึ้นทะเบียนวัตถุอันตราย พาราควอต (paraquat) ของกรมวิชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ โดย กสม. มีความเห็นว่า การใช้พาราควอตนั้นเป็นปัญหาที่ส่งผลกระทบต่อสิทธิในการดำรงชีวิตในสิ่งแวดล้อมและสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อสุขภาพของประชาชน

ดังนั้น จึงเป็นหน้าที่ของรัฐที่จะต้องดำเนินการให้ประชาชนทุกคนมีความปลอดภัยและได้รับรู้ข้อมูลที่เป็นจริงจากอันตรายของพาราควอต รวมถึงสารเคมีทางการเกษตรชนิดอื่นด้วย เช่น ไกลโฟเสต (สารกำจัดวัชพืช) และคลอร์ไพรีฟอส (สารเคมีกำจัดแมลง) โดย กสม. มีข้อเสนอแนะมาตรการหรือแนวทางในการส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชน ดังนี้

1. คณะกรรมการวัตถุอันตรายควรกำหนดให้พาราควอตเป็นวัตถุอันตรายชนิดที่ 4 ตามพระราชบัญญัติวัตถุอันตราย พ.ศ. 2535 มาตรา 18 โดยห้ามมิให้มีการผลิต การนำเข้า การส่งออก หรือการมีไว้ในครอบครอง
2. กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ควรแก้ไขปัญหาการใช้สารเคมีทางการเกษตรทุกชนิดในระยะยาว โดยการจัดทำมาตรการและกรอบระยะเวลาที่ชัดเจนในการควบคุมการใช้หรือการเลิกใช้สารเคมีทุกชนิดในภาคการเกษตรที่มีหลักฐานเชิงประจักษ์ทางวิทยาศาสตร์บ่งบอกถึงอันตรายต่อสุขภาพของประชาชนและสิ่งแวดล้อม ในขณะเดียวกันจะต้องพัฒนาทางเลือกด้านสารชีวภาพและเทคโนโลยีชีวภาพเพื่อการเกษตรที่ยั่งยืนสำหรับเกษตรกรอย่างเป็นระบบและจริงจัง
3. คณะรัฐมนตรีควรจัดให้มีกฎหมายเฉพาะว่าด้วยการควบคุมสารเคมีทางการเกษตร โดยพิจารณาประกอบร่างพระราชบัญญัติความปลอดภัยจากการใช้สารป้องกันและกำจัดศัตรูพืช พ.ศ. … ที่จัดทำโดยคณะทำงานขับเคลื่อนมติสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ กลุ่มมติเกษตรและอาหารปลอดภัย ภายใต้คณะอนุกรรมการขับเคลื่อนและติดตามมติสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ ร่วมกับเครือข่ายด้านสาธารณสุขและองค์กรภาคประชาสังคม

อ้างอิง:

• https://greennews.agency/
• https://www.facebook.com/biothai.net/

งานวิจัยเผยชีวิตคลุกฝุ่นก็เสี่ยงซึมเศร้าได้ เพราะโรคซึมเศร้าที่ทุกคนรู้จักกันนั้นไม่เพียงแต่เกิดขึ้นจากความผิดปกติของสารเคมีในสมอง แต่ยังพบว่า ตัวการอีกอย่างของการเกิด ‘โรคซึมเศร้า’ มาจากมลภาวะทางอากาศที่เกินค่ากำหนดมาตรฐานนั่นเอง

อากาศขุ่นมัวมีส่วนทำให้อารมณ์มัวหมองตามกันไปนั้น เป็นผลการสรุปจากวิจัยฉบับหนึ่งของ เฮเลน ฟิชเชอร์ (Helen Fisher) จากวิทยาลัย Kings College London ประเทศอังกฤษ เธอได้ลงไปสำรวจในกลุ่มตัวอย่างใน ‘วัยเด็ก’ และ ‘วัยรุ่น’ ภายในกรุงลอนดอน เพื่อหาความสัมพันธ์ระหว่าง อากาศและอารมณ์

เด็กๆ กว่า 284 คนในลอนดอนที่เข้าร่วมการสำรวจและทำการวิจัย เนื่องจากความพิเศษของวัยเด็กและวัยรุ่นคือพัฒนาการทางด้านสมองที่มีการเจริญเติบโตอย่างรวดเร็ว รวมถึงการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนที่เป็นตัวกำหนดพฤติกรรม ไหนจะโรคซึมเศร้า ไหนจะพฤติกรรมต่อต้านสังคม เพราะปัญหาทางด้านสุขภาพจิตราว 75 เปอร์เซ็นต์มักมีจุดเริ่มต้นตั้งแต่วัยเด็ก

เป็นที่ทราบกันดีว่า อนุภาคของมลภาวะทางอากาศนั้นมีขนาดเล็กมากพอที่จะสามารถหลุดลอดเข้าไปยังแนวกันระหว่างเลือดและสมอง (blood-brain barrier) และทำให้เกิดการอักเสบ (inflammation) ในสมอง ซึ่งส่งผลกระทบต่ออารมณ์และความรู้สึกได้ เมื่อเปรียบเทียบระหว่างการถูกทารุณทางกายกับผลกระทบจากมลภาวะทางอากาศแล้ว มลภาวะทางอากาศดูเหมือนจะเกี่ยวข้องกับปัญหาด้านสุขภาพจิตมากกว่าเสียอีก แต่แน่นอนว่าการสรุปเช่นนี้ยังคงต้องการหลักฐานสนับสนุนอีกจำนวนมาก

มีการสำรวจเด็กจำนวนหนึ่งที่อาศัยในพื้นที่ที่มีมลภาวะสูงสุด 25 เปอร์เซ็นต์ในลอนดอน ตั้งแต่อายุ 12 ผลที่ออกมาดูเหมือนว่าพวกเขาจะมีความเสี่ยงต่อโรคซึมเศร้าตอนอายุ 18 มากกว่า 3-4 เท่า เมื่อเทียบกับเด็กที่เติบโตมาในสภาพอากาศที่โปร่งใสและปลอดมลภาวะ นอกจากนี้ในเขตเมืองของลอนดอนยังพบไนโตรเจนออกไซด์ที่สูงเกินกว่าค่ามาตรฐานที่ทางองค์การอนามัยโลกกำหนดไปมาก ซึ่งอากาศคุณภาพแย่ๆ นี้ยังคงส่งผลโดยตรงกับการใช้ชีวิตของพวกเด็กๆ และมีส่วนทำให้ชีวิตสั้นลงอย่างไม่อาจปฏิเสธได้

แม้ว่าเรื่องราวจากลอนดอนจะยังไม่ได้ข้อสรุปที่แน่นอน จนสามารถฟันธงอย่างชัดเจนถึงกรณีการอาศัยอยู่ในพื้นที่ที่เต็มไปด้วยมลภาวะจะส่งผลให้คนเสี่ยงต่อการเป็นโรคซึมเศร้าก็ตาม แต่ข้อเท็จจริงที่ว่า มลภาวะนั้นคุกคามการใช้ชีวิตประจำวัน และเป็นอันตรายกับประชาชนทุกคนยังคงเป็นเรื่องจริงไม่เปลี่ยนแปลง

“มันก็ยากนะที่จะเลี่ยงพื้นที่ที่เต็มไปด้วยมลภาวะ สิ่งที่พวกเราควรทำจริงๆ นั่นก็คือ การส่งเรื่องราวเหล่านี้ไปให้ถึงรัฐบาลท้องถิ่นและรัฐบาลกลางที่เกี่ยวข้อง ในการควบคุมมลภาวะที่เกิดขึ้น” เฮเลน ฟิชเชอร์ จากทีมวิจัยทิ้งท้าย

ที่มา: theguardian.com

ปาฐกถาเรื่อง

บทบาทและความสำคัญของผู้มีความรู้ความชำนาญในการประกอบวิชาชีพเภสัชกรรม

สาขาการคุ้มครองผู้บริโภคด้านยาและสุขภาพต่อสังคม

โดย นายแพทย์วิชัย  โชควิวัฒน

ในพิธีมอบครุยกิตติมศักดิ์

มอบหนังสืออนุมัติแสดงความรู้ความชำนาญการประกอบวิชาชีพเภสัชกรรม

สาขาคุ้มครองผู้บริโภคด้านยาและสุขภาพ

และพิธีมอบประกาศนียบัตรศูนย์เรียนรู้เภสัชกรรมปฐมภูมิ

ณ ห้องประชุม 111 อาคารมหาจุฬาลงกรณ์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

วันศุกร์ที่  25 มกราคม 2562

ท่านผู้มีเกียรติที่เคารพ

วันนี้เป็นวันที่ 25 มกราคม ประวัติศาสตร์เคยจารึกว่าเป็นวันที่สมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงกระทำ  ยุทธหัตถีชนะพระมหาอุปราชา และกองทัพไทยได้ถือเอาวันนี้เป็นวันกองทัพไทย และเป็นวันที่จอมพล ป. พิบูลสงครามใช้เป็นฤกษ์ในการประกาศสงครามกับอังกฤษและสหรัฐอเมริกา เมื่อ พ.ศ.2485 แต่ต่อมานักประวัติศาสตร์ได้ตรวจสอบพบว่า ได้คำนวณปฏิทินจันทรคติเทียบกับสุริยคติผิดไป วันที่สมเด็จพระนเรศวรมหาราชทำศึกชนะพระมหาอุปราชาที่ถูกต้อง คือวันที่ 18 มกราคม มิใช่ 25 มกราคม วันกองทัพไทยจึงเปลี่ยนไปเป็นวันที่ 18 มกราคม

หัวข้อปาฐกถาวันนี้ยาวมาก แต่คำสำคัญมี 3 คำ คือ (1) วิชาชีพเภสัชกรรม (2) การคุ้มครองผู้บริโภค   ด้านยาและสุขภาพ และ (3) สังคม

หลักการแห่งวิชาชีพ

วิชาชีพเภสัชกรรมมีกำเนิดมายาวนาน ทางตะวันออกของเราก็มีมาตั้งแต่ก่อนท่านชีวกโกมารภัจจ์ในสมัยพุทธกาล ในจีนก็ย้อนไปตั้งแต่สมัยเสินหนง ซึ่งเป็นบุคคลในตำนาน และทางตะวันตกก็สืบย้อนขึ้นไปถึงสมัยของฮิปโปเครติส ซึ่งได้รับการยกย่องเป็นบิดาแห่งการแพทย์ (Father of Medicine)

ฮิปโปเครติสได้รับยกย่องเป็นบิดาแห่งการแพทย์ และเป็นผู้วางรากฐานของวิชาชีพด้านการแพทย์ กล่าวคือ ได้แยกความแตกต่างระหว่าง อาชีพ (Occupation) กับ วิชาชีพ (Profession) ไว้อย่างชัดเจนว่า วิชาชีพคืออาชีพที่ต้องมี “อาชีวปฏิญาณ” คือ ต้องปฏิญาณ หรือ สาบาน (Profess) ต่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์ว่าจะต้องประกอบอาชีพบนพื้นฐานของคุณธรรมจริยธรรม และความรู้ความสามารถ เพื่อประโยชน์ของผู้ป่วยอย่างแท้จริง ดังคำปฏิญาณของฮิปโปเครตีส (Hippocratic Oath) ซึ่งขอนำมากล่าวเพื่อเป็นสิริมงคลต่อทุกท่าน ดังนี้

ปฏิญาณของฮิปโปเครติส

ข้าขอสาบานต่อเทพอพอลโล  ในฐานะแพทย์และเทพเอสคิวลาปิอุส ศัลยแพทย์ รวมทั้งไฮเยียและพานาเซีย และขออัญเชิญเทพ และเทพีทั้งปวงมาเป็นสักขีพยาน ว่า ข้าจะยึดมั่นและรักษาคำสัตย์สาบานนี้จนถึงที่สุดแห่งพลังและดุลพินิจของข้า

ข้าจักเทิดทูนครูผู้สอนศิลปศาสตร์ให้แก่ข้า เสมอบิดามารดาของข้า ข้าจะให้สิ่งจำเป็นแก่ท่าน และจะถือบุตรของท่านเป็นภราดาแห่งข้า.  ข้าจะสอนศิลปศาสตร์แก่พวกเขาโดยไม่รับสินจ้างรางวัลหรือข้อสัญญา และข้าจะเปิดเผยทุกสิ่งที่ข้าได้ครอบครอง คำสอนและทุกสิ่งที่ข้าได้เรียนรู้ แก่บุตรแห่งครูข้า เช่น ที่ข้าให้แก่บุตรของข้าเอง และเช่นเดียวกัน แก่นักเรียนทุกคนของข้า ผู้จักผูกมัดตนเองกับคำสัตย์สาบานแห่งวิชาชีพ โดยไม่ผูกมัดกับสิ่งอื่นใดอีก

ในการเยียวยาผู้ป่วย ข้าจะปรุงและสั่งอาหารที่ดีที่สุดแก่พวกเขา ตามดุลพินิจและแนวทางของข้า และข้าจะดูแลพวกเขามิให้ทุกข์ร้อนจากความเจ็บปวดหรือเสียหาย

จักไม่มีใครวิงวอนร้องขอให้ข้าให้ยาพิษแก่ผู้ใดได้ รวมทั้งข้าจักไม่ขอให้ผู้ใดกระทำเช่นนั้น.  ยิ่งกว่านั้น ข้าจักไม่ให้ยาใดๆ แก่หญิงตั้งครรภ์เพื่อทำลายทารกในครรภ์

นอกจากนั้น ข้าจักปฏิบัติตนและใช้ความรู้ของข้าตามครรลองคลองธรรม

ข้าจักไม่ทำผ่าตัดนิ่ว แต่จะให้ทั้งหมดนั้นเป็นงานของศัลยแพทย์

เคหสถานใดที่ข้าเข้าไปสู่ ข้าจักไปเยี่ยมเยือนเพื่อความสะดวกสบายและประโยชน์ของคนไข้ และข้าจะละเว้นจากการทำอันตรายและความผิดทั้งปวง จากความผิดพลาด และ(โดยเฉพาะ) จากการกระทำเชิงชู้สาวกับผู้ใดก็ตามที่ข้ามีหน้าที่ต้องดูแลรักษา ไม่ว่ากับนายหรือบ่าว เป็นทาสหรือเป็นไท

สิ่งใดก็ตามที่ข้าเห็นหรือได้ยิน จากการประกอบวิชาชีพ (แม้ในกรณีที่มิได้รับการเชื้อเชิญ) สิ่งใดก็ตามที่ข้าได้รับรู้ หากไม่สมควรจะกล่าวซ้ำ ข้าจะรักษาไว้ประดุจสิ่งศักดิ์สิทธิ์และเป็นความลับ ไว้กับตัวข้าเองเท่านั้น

หากข้าปฏิบัติตามคำสัตย์สาบานโดยซื่อสัตย์สุจริต ขอให้ข้าประสบความเจริญและความมั่งคั่งในโชคชะตาและวิชาชีพของข้า และสืบทอดไปจนถึงทายาท หากข้าผิดคำสาบาน ขอให้ข้าประสบชะตากรรมในทางตรงข้าม

สำหรับวิชาชีพเภสัชศาสตร์ในประเทศไทย พัฒนามาพร้อมกับการประดิษฐานพระพุทธศาสนาบนแผ่นดินสุวรรณภูมิ เพราะการแพทย์แผนไทยมีรากฐานมาจากการแพทย์ในพุทธอาราม ตั้งแต่ครั้งพุทธกาล

กำเนิดการศึกษาเภสัชศาสตร์และวิชาชีพเภสัชกรรมแผนปัจจุบัน ในประเทศไทยเริ่มขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2456 จากพระดำริของจอมพลสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอเจ้าฟ้าจักรพงษ์ภูวนาถ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ ทำให้เกิด “ระเบียบการจัดนักเรียนแพทย์ผสมยา พ.ศ. 2457” ลงนามโดยเจ้าพระยาเสด็จสุเรนทราธิบดี ณ   วันที่ 8 ธันวาคม พ.ศ. 2456 และพัฒนามาโดยลำดับ จนเกิดสภาเภสัชกรรม เมื่อ พ.ศ. 2537

การคุ้มครองผู้บริโภค

ในส่วนของการคุ้มครองผู้บริโภคด้านอาหารและยาในประเทศไทย เริ่มปรากฏในกฎหมายอาญา ร.ศ. 127 ซึ่งตรงกับ พ.ศ. 2452 มีบทลงโทษเรื่องการปลอมปนอาหารและยา ก่อนเริ่มระบบการศึกษาด้านเภสัชศาสตร์  เมื่อ 4 ปี ต่อมา ดังกล่าวแล้ว

องค์กรคุ้มครองผู้บริโภคด้านอาหารและยาที่มีบทบาทสำคัญของโลก คือ สำนักงานอาหารและยาสหรัฐ เกิดขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2480 จากกรณีที่เด็กจำนวนมากไตวายเสียชีวิตจากการกินยาซัลฟาน้ำ ซึ่งใช้ Diethylene glycol ซึ่งเป็นพิษร้ายแรงต่อไตเป็นตัวทำละลาย ก่อนหน้านั้นมีความพยายามเป็นเวลายาวนานในการผลักดันให้มีหน่วยงานรับขึ้นทะเบียนยาก่อนจำหน่ายแก่ประชาชน แต่ไม่ผ่านความเห็นชอบของรัฐสภา เพราะสหรัฐก่อตั้งประเทศขึ้นตามคำประกาศอิสรภาพ ซึ่งเชิดชูหลักการสำคัญ 3 ประการ คือ สิทธิใน “ชีวิต เสรีภาพ และการแสวงหาความสุข” หลักการดังกล่าวถือว่า ผู้ประกอบการมีเสรีภาพในการผลิตยาออกจำหน่ายแก่ประชาชน และประชาชนก็มีเสรีภาพในการตัดสินใจซื้อหรือไม่ซื้อ รัฐไม่ควรเข้าไปแทรกแซง แต่กรณียาซัลฟาน้ำแสดงหลักฐานชัดเจนว่า เรื่องยานั้นเป็นเทคโนโลยีที่ยุ่งยากซับซ้อน ประชาชนทั่วไปย่อมไม่มีความรู้ความสามารถเพียงพอในการที่จะคุ้มครองตนเอง จำเป็นที่จะต้องมีองค์กรของรัฐเข้าไปตรวจสอบ รัฐสภาจึงยอมให้มีรัฐบัญญัติจัดตั้งสำนักงานอาหารและยาขึ้น ซึ่งแต่แรกเน้นการดูแลเรื่องความปลอดภัย (Safety) ของยาเป็นหลัก ต่อมาได้ขยายให้มีการพิสูจน์เรื่องประสิทธิผล (Efficacy) เสียก่อนด้วย และขยายการควบคุม หรือ กำกับดูแล ออกไปยังผลิตภัณฑ์สุขภาพอื่นๆ

สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยาของไทย ซึ่งถือกำเนิดตามการปฏิรูปโครงสร้างครั้งใหญ่ในกระทรวงสาธารณสุขเมื่อ พ.ศ. 2517 หลังเหตุการณ์ 14 ตุลาคม 2516 ก็จัดตั้งขึ้นตามหลักการ และแนวคิดเดียวกันกับสำนักงานอาหารและยาสหรัฐ แต่มีข้อแตกต่างสำคัญคือแยกงานด้านการตรวจวิเคราะห์ออกต่างหาก อยู่ในกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ และบุคลากรที่มีบทบาทสำคัญในสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยาของไทย คือ วิชาชีพเภสัชศาสตร์

บทบาทต่อสังคม

ในการแสดงบทบาทต่อสังคม พื้นฐานสำคัญ คือ จะต้องรู้จักสังคมให้เพียงพอ

การที่ประเทศไทยเป็นเพียง 1 ใน 3 ประเทศของเอเชียที่รอดพ้นจากการตกเป็นอาณานิคมของชาติตะวันตก เพราะพระมหากษัตริย์ที่ทรงปกครองประเทศในเวลานั้นมีสายพระเนตรกว้างขวาง ยาวไกล และทรงปกครองประเทศด้วยทศพิธราชธรรม

พระมหากษัตริย์ที่ทรงริเริ่มสร้างความทันสมัย (Modernization) ให้แก่ประเทศ  พระองค์แรก คือ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

โชคดีของประเทศไทยที่ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงผนวชอยู่ในสมณเพศยาวนานถึง     27 พรรษา ก่อนจะเสด็จขึ้นครองราชย์ ทรงมีเวลาศึกษาหาความรู้ และทรงคบหากับสังฆราชบาทหลวง    และมิชชันนารีตะวันตก ทำให้ทรงทราบเหตุการณ์ของโลก และภัยคุกคามของเจ้าอาณานิคมต่างๆ อย่างดี

ภัยคุกคามของตะวันตกนั้น มีมาตั้งแต่ครั้งรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 3 แล้ว เมื่อใกล้จะเสด็จสวรรคต ได้รับสั่งให้หาท่านพระยาศรีสุริยวงศ์จางวางมหาดเล็กเข้าไปเฝ้า เมื่อวันอังคารที่     11 กุมภาพันธ์ 2393 รับสั่งว่า

การต่อไปภายหน้าเห็นแต่เอ็งที่จะ  รับราชการเป็นอธิบดีผู้ใหญ่ต่อไป  การศึกสงครามข้างญวณข้างพม่าก็เห็นจะไม่มีแล้ว  จะมีก็แต่ข้างพวกฝรั่ง ให้ระวังให้ดีอย่าให้เสียทีแก่เขาได้ การงานสิ่งใดของเขา ที่ดี  ควรจะเรียนร่ำเอาไว้ ก็เอาอย่างเขา แต่อย่าให้นับถือเลื่อมใสไปทีเดียว

 

เมื่อ ร.4 เสด็จขึ้นครองราชย์ ทรงติตตามเหตุการณ์ของโลกในเวลานั้น ซึ่งพม่า ญวณ และจีน

ต่างเสียทีแก่ชาติตะวันตกแล้ว จึงทรงเป็นฝ่ายริเริ่มมีพระราชหัตถเลขาไปเชิญเซอร์จอห์น เบาวริง ซึ่งเวลานั้นเป็นทูตอังกฤษอยู่ ณ เมืองมาเก๊า ให้เขามาเจรจาการค้ากับไทย จนในที่สุดเกิดสนธิสัญญาเบาวริง เมื่อ พ.ศ. 2398

แต่ก่อน มักสอนกันในโรงเรียนว่า สนธิสัญญาเบาวริงเกิดจากเราถูกบังคับให้ทำสัญญา เพราะทำให้เราเก็บภาษีได้เพียงร้อยชักสาม และเสียสิทธิสภาพนอกอาณาเขต ซึ่งเป็นคำสอนที่ผิด เพราะแท้จริงแล้วเป็นความริเริ่มของฝ่ายไทย โดย ร.4 ทรงมีจดหมายขึ้นต้นว่า “My Dear Friend” เชิญทูตอังกฤษมาเจรจาทำสัญญาการค้า การเก็บภาษีร้อยชักสามก็มีผลเป็นการทำลายการผูกขาด และทำให้เกิดการพัฒนาเกษตรกรรม จากการปลูกข้าวเพื่อกิน เป็นเพื่อค้าขายด้วย ทำให้เรือที่เข้ามาค้าขายเพิ่มจากปีละ 3 – 4 ลำ เป็นนับร้อยลำ เป็นการเริ่มต้นยุค    ประเทศไทย 1.0 การที่เราต้องเสียเอกราชทางศาลก็เพราะระบบกฎหมาย และการตุลาการของเราเวลานั้นยัง    ล้าหลังมาก

ทั้งนี้ นอกจากทรงคบหากับสังฆราชบาทหลวงมิชชันนารี และอ่านหนังสือพิมพ์ภาษาอังกฤษแล้ว ระหว่างทรงสมณเพศ ยังเสด็จธุดงค์ไปตามหัวเมืองต่างๆ เช่น เสด็จไปเมืองเก่าสุโขทัย และทรงพบพระแท่นมนังคศิลาบาท และศิลาจารึก ต่อมาเมื่อ ร. 5 ครั้งบรรพชาเป็นสามเณร ก็ทรงพาเสด็จไปตามหัวเมือง เช่น ไปไหว้พระพุทธชินราชที่พิษณุโลก เป็นต้น

สมเด็จฯ พระบรมราชชนก พระบิดาแห่งการแพทย์แผนปัจจุบันของไทย ผู้เป็นที่เคารพบูชาของชาวสาธารณสุข เมื่อครั้งยังทรงพระเยาว์ ก็ “ทรงสนพระทัยอยากทราบความเป็นไปของบ้านเมือง โดยปลอมพระองค์เป็นสามัญชนตามบิณฑบาตสมเด็จเจ้าฟ้าอัษฎางค์เดชาวุธในขณะที่เจ้าฟ้าอัษฎางค์เดชาวุธทรงผนวชอยู่”  (ชุมนุมพระนิพนธ์ และบทความเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระราชบิดาเจ้าฟ้ามหิดลอดุลยเดช กรมหลวงสงขลานครินทร์, 2508, น. 120)

นอกจากนี้ ยังทรงเสด็จเข้าไปเยี่ยมนักโทษถึงในเรือนจำด้วย

สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ พระบิดาแห่งประวัติศาสตร์ไทย ทรงแสดงปาฐกถา เรื่องลักษณะการปกครองของสยามแต่โบราณ ที่สามัคยาจารย์สมาคม เมื่อ พ.ศ. 2470 สรุปลักษณะเด่นของคนไทยที่ทำให้ชนชาติไทยสามารถดำรงรักษาเอกราชของชาติมาได้ว่า มี 3 ประการ คือ (1) รักอิสระเสรี (2) ไม่ชอบความรุนแรง และ (3) เก่งในการประสานประโยชน์

คนไทยปัจจุบันโดยมากเป็นชาวพุทธ แต่คนจำนวนไม่น้อยมักตำหนิว่าชาวพุทธไทยส่วนมากเป็นพุทธตามสำมะโนครัว ไม่มีมีความรู้ความเข้าใจในพระพุทธศาสนาอย่างแท้จริง ซึ่งแท้จริงแล้วคนไทยโดยมากมีความเป็นพุทธโดยรากฐาน เพราะมีความเชื่อในหลักที่เป็นหัวใจของพระพุทธศาสนา 3 เรื่อง คือ (1) เชื่อเรื่องกฎแห่งกรรม (2) เชื่อเรื่องการเวียนว่ายตายเกิด และ (3) เชื่อในพระไตรลักษณ์ คือ อนิจจัง ทุกขัง  และ อนัตตา

ความรู้ ความเข้าใจในคนไทยและสังคมไทย เป็นรากฐานสำคัญของบุคลากรในวิชาชีพในการทำงานกับ  คนไทยและสังคมไทย จำเป็นที่ทุกวิชาชีพรวมทั้งวิชาชีพเภสัชศาสตร์จะต้องให้ความเอาใจใส่เรียนรู้ให้เกิดความเข้าใจถ่องแท้ในคนไทยและสังคมไทย จึงจะสามารถทำงานได้อย่างมีประสิทธิผลและประสิทธิภาพ

อุดมการณ์ และแนวทาง

เบื้องแรก บุคลากรในวิชาชีพเภสัชศาสตร์ เป็นผู้มีความรู้ จะต้องยึดถือตามคติพจน์ของสมเด็จฯ พระบรมราชชนก ที่ทรงบันทึกไว้ที่แผ่นแรกของสมุดบันทึกปฏิบัติการวิชา Bacteriology ของพระองค์ท่าน ที่ว่า

“ความสำเร็จที่แท้จริง มิใช่เพียงแค่เรียนรู้ แต่อยู่ที่การนำความรู้ไปประยุกต์ใช้เพื่อประโยชน์ของมนุษยชาติ”

“True success is not in the learning, but in its application to the benefit of mandkind.”

หลักการข้อต่อไปในการทำงาน จะต้องมุ่ง เพื่อ “ประโยชน์สุขของประชาชน” โดยต้องยึดถือตามพระปฐมบรมราชโองการของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช พระบรมนาถบพิตร ที่ว่า

“เราจะครองแผ่นดินโดยธรรม  เพื่อประโยชน์สุขแห่งมหาชนชาวสยาม”

และพระราชหัตถเลขาของสมเด็จฯ พระบรมราชชนก ที่ว่า

                             ขอให้ถือประโยชน์ส่วนตัวเป็นที่สอง

                             ประโยชน์ของเพื่อนมนุษย์เป็นกิจที่หนึ่ง

                             ลาภ ทรัพย์ และเกียรติยศจะตกมาแก่ท่านเอง

                             ถ้าท่านทรงธรรมะแห่งอาชีพไว้ให้บริสุทธิ์

สุดท้าย เครื่องมือในการทำงานจะต้องประกอบด้วย (1) ความรู้  (2) ความสุจริต (3) ปัญญา และ (4) สติ ดังพระราชนิพนธ์ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวที่ทรงพระราชนิพนธ์อย่างปฏิภาณกวีพระราชทานในสมุดของกรมขุนพิทยลาภพฤฒิธาดา พระอนุชาของพระองค์ท่าน

                                  ความรู้ คู่เปรียบด้วย       กำลัง กายเฮย

                                  สุจริต คือเกราะบัง           ศาสตร์พร้อง

                                  ปัญญา ประดุจดัง             อาวุธ

                                  กุมสติ ต่างโล่ป้อง            อาจแกล้วกลางสนาม

เอวัง ก็มี ด้วยประการฉะนี้